Streszczenie
„Kobieta fit” jest próbą uchwycenia nowego zjawiska społecznego, które pojawiło się w Polsce po 1989 roku wraz z transmisją z Zachodniej Europy wzorów kulturowych i wzorów zachowań. Kult ciała, sprawności fizycznej, zdrowego odżywiania się, młodego wyglądu, to wszystko szybko zostało podchwycone przez media, a w centrum ich zainteresowania znalazła się kobieta i to do niej adresowane są treści mówiące jak ma wyglądać idealne ciało, jak ma wyglądać idealna „kobieta fit”. Nowe zjawisko jest połączeniem gloryfikacji sportu i sprawności fizycznej z kultem kobiecego ciała, co wynika z mojej analizy treści przekazów medialnych, głównie prasy kobiecej, pod kątem tego, jak przedstawiony jest wizerunek „kobiety fit” (przeanalizowałam w przeciągu 6 miesięcy ponad 200 czasopism dedykowanych dla kobiet). Ponadto nowe zjawisko należy postrzegać jako swoisty styl życia współczesnej kobiety. Przekazy medialne są tutaj istotnym źródłem wiedzy o „kobiecie fit”, gdyż to właśnie one są znaczącymi kreatorami powstałego zjawiska społecznego.
Słowa kluczowe: kobieta, ciało, ideał, prasa kobieca, trend, styl życia

WIZERUNEK KOBIETY FIT
Rozważania podjętego tematu rozpoczęłam od uściśleń terminologicznych proponowanych za Maggie Humm, [ kobieta, kobiecy, kobieca dusza] a prowadzących do uszczegółowienia pojęcia istoty fit dotyczącego właśnie kobiet. Pozwoliło to na zbudowanie postumentu, u którego podstaw leży mentalność ludzka. Na nim wzniesiono „wizerunek kobiety fit”.
Podając za autorką Słownika Feministycznego: „kobieta jest społecznym konstruktem istoty płci żeńskiej, której tożsamość jest narzucana i interpretowana przez reprezentację, tzn. sposób konstruowania obrazów kobiecości […] „nikt nie rodzi się kobietą”, lecz kobietą się staje ”.Nieodłącznym atrybutem łączącym się z kobietą jest kobiecość i anima [kobieca dusza]. Przymiotnik „kobiecy” jest arbitralną kategorią narzuconą przez patriarchalną mentalność na wygląd i zachowanie kobiet.
W procesie ewoluowania kobiety anima dla feministek, zwolenniczek teorii Junga stanowi ważne pojęcie, gdyż Jung reprezentuje intuitywną stronę umysłu uważając, że pierwsze doświadczenie dotyczące animy następuje podczas kontaktu z matką . Można sądzić, że w pełni jest uzasadnione poszukiwanie źródeł nowego trendu bycia „kobietą fit” w analizie psychologicznej terminu kobieta. Współcześnie dbałość o ciało nawet pewien narcyzm przekładający się na kult ciała, sprawność fizyczną i lansowane wzory urody stały się nie tylko problemem kobiet, ale też ogólną kwestią społeczną.
Coraz rzadziej używamy też takich słów, jak: miły, czarujący, wrażliwy czy dowcipny.
W codziennym kontakcie obowiązuje prosta terminologia ładny – brzydki, szczupły – gruby, klasa – bezguście, super – dno.
Jak pisze psycholog społeczny Elliot Aronson „Jesteśmy niewolnikami naszych oczu”. Staliśmy się nimi, ponieważ hołdujemy cywilizacji obrazkowej, nieustannie przyglądamy się sobie nawzajem . „Można odnieść wrażenie, że ludzie mają obsesje na punkcie własnego ciała, czynienia go bardziej atrakcyjnym.
Ciało staje się materią dającą się przetwarzać na różne sposoby tylko po to, by uzyskać upragniony, chociaż nieosiągalny wizerunek. „Ciało – centryczność” świata jest już na ustach wszystkich. Narasta krytyka współczesnego społeczeństwa, w którym coraz bardziej traci na znaczeniu „dusza”, czyli cechy intelektu” .
WPROWADZENIE

Proces demokratyzacji i liberalizacji zmienił miejsce i rolę kobiety w społeczeństwie. Być „kobietą fit” to zarazem posiadać określony styl życia. O tym mówią reklamy, pisma kolorowe, programy telewizyjne. Ta gloryfikacja ciała i całej otoczki z nim związanej pociąga za sobą poważne konsekwencje społeczne. Zmienia się świadomość społeczna. Kwestie, jak wygląda zmiana wizerunku kobiety i jak „kobieta fit” przedstawiana jest w mediach są przewodnimi tematami mojej pracy.„Kobieta fit” jest jednym z tych nowych zjawisk w polskiej rzeczywistości społecznej, które przywędrowały z Zachodu. Stała się ona bardziej aktywna w wielu sferach życia społecznego. To wpływa też na jej różnorodny obraz i wielość wizerunków, które można spotkać między innymi w mediach. Do takich wizerunków zaliczyć trzeba „kobietę fit”, czyli kobietę dbającą nie tylko o sprawność fizyczną. Sformułowany temat pracy został przedstawiony w oparciu o literaturę, opracowania socjologiczne i badania własne: [analiza treści prasy kobiecej]. Przytoczono też raport z badań CBOS. W następnych częściach przedstawię moją analizę prasy kobiecej, głownie czasopism dla kobiet jak też treści literatury. Szczerze polecam.
Całość zamyka zakończenie dające odpowiedź na pytania problemowe.
1.Jak wygląda wizerunek „kobiety fit” przedstawiany na łamach prasy kobiecej i w innych mediach.
2.Czy każda kobieta jest fit?
• Poznamy próby odtworzenia „ praprzyczyn” zjawiska „kobiety fit” jak też przyjrzymy się zjawiskom ciała i sportu na przestrzeni wieków, jak również z próbą uwypuklenia zmian w kategoriach;
• ODŻYWIANIE
• URODA –CIAŁO– PIELĘGNACJA
• ZAINTERESOWANIA – STYL BYCIA

1.1 SPORT I CIAŁO
Z racji ścisłego powiązania sportu i zjawiska „być fit” zasadne jest przybliżenie fenomenu sportu między innymi ujmując go w perspektywie historycznej. Zarówno sport jak i bycie „kobietą fit” są nieustanną troską, o piękno swojego ciała, o ładną sylwetkę, ale też o zdrowie, w tym o zdrowie psychiczne. Utrzymanie dobrej formy wymaga podejmowania ciągłych treningów rzeźbiących ciało. Zachowanie zgrabnej, wysportowanej sylwetki stało się obecnie celem większości kobiet, ale czy wszystkie będą fit? Zdecydowanie, analogię bycia fit znaleziono w kulisach sportu, bo na sukces sportowca pracuje cała rzesza specjalistów, natomiast kreatorami zjawiska bycia fit są specjaliści od socjotechnik, którzy w swoich przekazach oferują coraz to nowsze recepty na zachowanie dobrej formy i urody.
Podobnie jak sport stawanie się fit jest już zjawiskiem masowym wpisanym w rzeczywistość społeczną. „Opierając się na wynikach analizy kilkuset pozycji piśmiennictwa światowego z różnych działów biologii, traktujących o wpływie ćwiczeń fizycznych na rozwój osobniczy, dochodzimy do wniosku, że aktywność ruchowa wywiera dodatni wpływ na rozwój człowieka” .[ Komunikaty docierające w postaci ogromnej ilości przepisów na zachowanie zdrowia i urody powodują, że czytelniczki czują się zagubione pozostając same z setkami „receptur” oferowanych w mediach. Można wręcz mówić o pewnym stanie niepewności. Do tego dochodzi kwestia czy do każdej kobiety adresowane są treści z takich pism Lady fitness czy Super linia. Oczywiście, że jest to niemożliwe, tak samo jak niemożliwe jest, aby każda z kobiet chodziła do klubu fitness. Jednak wszechobecność wizerunku „kobiety fit” wywołuje wrażenie jakoby był on przeznaczony dla wszystkich kobiet.
Bycie „kobietą fit” jest być może taką samą rzadkością jak bycie wybitnym sportowcem, ponieważ najwyższe osiągnięcia sportowe są domeną tylko nielicznych, u których wrodzone talenty znalazły najlepsze warunki rozwoju. Przy czym stopień ujawnienia właściwości fizycznych i psychicznych niezbędnych do osiągania najwyższego poziomu wyników sportowych w danej dyscyplinie zależy od cech, które można kształtować. Ponadto zespół wskaźników mogących stanowić podstawę dla oceny osobniczych właściwości człowieka do sportu kwalifikowanego można przyrównać do wieloetapowego, długotrwałego treningu, by stać się „kobietą fit”. Ponieważ jedną z podstawowych form troski o szczupłą sylwetkę umożliwiającą też przedłużenie sprawności fizycznej i młodości jest: odżywianie, aktywność, gimnastyka, ruch na świeżym powietrzu i uprawianie sportów .
Różnica polega na tym, że na wizerunek sportowca pracują fachowcy, a kobieta pozostaje niekiedy sama z niezliczoną ilością przekazów medialnych, które niejednokrotnie z premedytacją kreują jej wizerunek nie bacząc na skutki społeczne ujawniające się w postaci bulimii czy anoreksji.
1.2 KRÓTKA HISTORIA SPORTU
Termin„ sport” pochodzi z języka łacińskiego tj. z czasów starożytnego Rzymu, gdzie gry i zabawy urządzano dla ludności poza murami miasta; „ porta „ to brama „dis”- poza, disporto – poza bramą. W okresie starożytnych igrzysk olimpijskich nie dopuszczano kobiet do udziału w zawodach, ale wręcz zabraniano im wstępu w charakterze widzów pod groźbą kary śmierci. Konkurencje sportowe dla kobiet odbywały się w Olimpii, co 4 lata ku czci bogini Hery. Należy podkreślić, iż igrzyska – hereje były zastrzeżone wyłącznie dla kobiet. Podobnie jak dla mężczyzn nagrodą dla zwycięzcy był wieniec oliwny.
Zawody odbywały się w trzech grupach wiekowych, przy czym dziewczęta poniżej 13-go roku życia biegały nago.
Istniały ośrodki lekkoatletyczne w Delfach, w Koryncie, w Neapolu, w których kobiety również uczestniczyły we współzawodnictwie w zapasach. Od czwartego wieku n.e. kobiety brały udział w walkach gladiatorskich, także w wyścigach rydwanów i zawodach gimnastycznych. W roku1896 baron Pierre de Coubertin reaktywował igrzyska olimpijskie ery nowożytnej. Kobiety początkowo nieoficjalnie znalazły się wśród olimpijczyków, uczestnicząc w r. 1900 w zawodach w grze w golfa i tenisa, zorganizowanych na Wystawie Paryskiej. Później znowu jednak wykluczono je z udziału w igrzyskach. Kongres Paryski [1914] wypowiedział się za udziałem kobiet w igrzyskach. Jednak jeszcze w r. 1920 i 1924 Międzynarodowa Federacja Lekkoatletyczna i Międzynarodowy Komitet Olimpijski odmówiły dopuszczenia kobiet do zawodów lekkoatletycznych i gier sportowych. Także w ostatnim czasie istnieją różnice poglądów, co do udziału kobiet w poszczególnych dyscyplinach sportowych .

1.3 SPORT, KULTURA FIZYCZNA I DBAŁOŚĆ O CIAŁO
Historia sportu nierozerwalnie łączy się z kulturą fizyczną, która jest tak stara jak dzieje ludzkości. Najbardziej uproszczoną definicją pojęcia „kultura fizyczna” jest określenie kultury fizycznej jako działania mającego na celu dbałość o zdrowie i rozwój psychiczny człowieka. Według teorii kultury fizycznej „na pojęcia te składają się następujące elementy: wychowanie fizyczne, czyli przygotowanie człowieka do udziału w kulturze fizycznej i sport, którego istotą jest współzawodnictwo na gruncie rozwoju fizycznego i osiąganie coraz to lepszych wyników” . Już w Starożytności zauważamy dbałość o kształtowanie prawidłowej sylwetki. Tamtejsze wychowanie fizyczne było próbą przygotowania człowieka do uczestnictwa w kulturze fizycznej. Zadaniem ćwiczeń gimnastycznych było kształtowanie prawidłowej postawy i harmonijnego rozwoju człowieka. W Grecji funkcjonowały odrębne instytucje publiczne służące do uprawiania ćwiczeń cielesnych tzw. gimnazjony, natomiast w Rzymie były to termy, czyli urządzenia do kąpieli cieplnych i uprawiania gimnastyki .
W Średniowieczu nastąpił zanik instytucji gimnastycznych, ponieważ charakterystycznym zjawiskiem dla tej epoki było zwracanie się człowieka do Boga. W tej sytuacji troska o zdrowie i rozwój fizyczny schodziła na dalszy plan.
Dopiero w czasach nowożytnych kościelni myśliciele XV wieku zwracając uwagę na dorobek starożytnej filozofii Platona i Arystotelesa w centrum zainteresowania postawili człowieka. Odrodzenie kultury antycznej miało charakter elitarny dotyczyło warstw rządzących, także mieszczaństwa.
„Pojawienie się w teoriach spraw związanych z wychowaniem fizycznym człowieka na przełomie XIV i XV wieku zawdzięczamy włoskim humanistom.
Pozostający jeszcze przy myśli ascetycznej charakterystycznej dla średniowiecza Bernardinus Scaraeonius zalecał stosowanie gimnastyki jako antidotum na poskromienie cielesnych pożądań. Inny włoski myśliciel Leon Battista Alberti, uważał, że po wysiłku umysłowym najlepiej odpoczywa się stosując wysiłek fizyczny, np. biegi, polowanie, jeździectwo, grę w piłkę.
Pietro Paulo Vergerio uważał, że „przez ćwiczenia fizyczne i duchowe osiąga się wewnętrzną dyscyplinę oraz uodparnia organizm na choroby. Dlatego postulował, by ćwiczenia fizyczne stały się częścią składową ogólnego wychowania człowieka.
Ważną postacią opowiadającą się za wychowaniem fizycznym w XV wieku był Enea Silvo Piccolomini późniejszy papież Pius II, który w ćwiczeniach fizycznych upatrywał środek przeciwko zniewieścieniu” .
Pod koniec XVI wieku na zachodzie Europy zaczęły powstawać szkoły rycerskie przygotowujące wychowanków na potrzeby służby wojskowej, państwowej i dworskiej.
Na dworach popularnością cieszyła się szermierka. Zaczęły powstawać pierwsze bractwa szermiercze. W ramach zachowania równowagi ducha i ciała w programach nauczania znalazły się jazda konna i taniec. Grywano także w rozmaite odmiany piłki.
Wraz z rozwojem i zapotrzebowaniem na szerzenie kultury fizycznej dostrzeżono potrzebę budowania łaźni publicznych, by uczestnicy zawodów sportowych mogli zadbać o higienę osobistą. Pierwsze łaźnie publiczne, które powstały w miastach w XVI i XVII wieku i obsługiwane były przez kobiety . „Za ojca współczesnej gimnastyki zdrowotnej należy uważać Włocha Girolamo Marcurialiusa [1530-1606], z zawodu lekarza. Dał on wskazówki jak jemu współcześni powinni ćwiczyć. Zapoczątkowany w XVI wieku w Niemczech ruch religijno – społeczny zwany reformacją przeniknął także i do innych państw Europy Zachodniej. Niemieccy reformatorzy Martin Luter i Ulrich Zwingli byli zwolennikami ćwiczeń cielesnych.
Na początku XVIII wieku powstawały pierwsze zrzeszenia sportowe, których kolebką była Wielka Brytania. Od tego czasu zaczęły powstawać dyscypliny sportowe związane z wyścigami konnymi. W XIX i na początku XX w prekursorami idei zgodności teorii z praktyką na gruncie wychowania fizycznego byli tzw. niemieccy filantropiści. Geograf Joann Christoph Fredrach Guts Muths [1750-1839] zaczął rozwijać tak teoretyczną jak praktyczną działalność na gruncie wychowania fizycznego.

Bibliografia:
[1] Humm Maggie [1993], (red.), Słownik teorii feminizmu, Wyd. Naukowe Semper, Warszawa, s. 22,24,104,106,107
[2] Por. Tamże, s.22, 104
[3] Por. Lubelska Krystyna [2006], Niewolnicy oczu, „Polityka” n. 13 [1] Biały Kamila [2003], Dbałość o własną sylwetkę, Komunikat z badań CBOS, Warszawa
[4] Biały Kamila [2003], Dbałość o własną sylwetkę, Komunikat z badań CBOS, Warszawa
[5] Dobrzański Tadeusz [1989], Medycyna wychowania fizycznego i sportu, Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa,
s. 246
[6] Por. Dobrzański Tadeusz, Medycyna wychowania fizycznego…,s.200
[7] Por. Dobrzański, Tadeusz, Medycyna wychowania fizycznego...,s. 182 -183
[8] Jastrzębski Włodzimierz [2005], Historia kultury fizycznej, Wyd. Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz, s.7, 8
[9] Tamże, s..9,11
[10] Jastrzębski, Włodzimierz, Historia kultury…,s. 9,11
[11] Tamże, s. 19, 24